Het is mooi wonen in het pittoreske Oostwold, een dorp in de Groningse gemeente Westerkwartier. Dat vindt ook inwoner Kees Hummelen, hoogleraar scheikunde aan de Rijksuniversiteit Groningen. Het enige nadeel is het geluid van de A7 ten zuiden van het dorp.   ‘Als de wind onze kant op waait, hebben we veel last van de herrie van de snelweg’, zegt Kees. Zo bedacht hij in 2014 met zijn vriendin aan de keukentafel een plan om de geluidshinder tegen te gaan, in combinatie met verduurzaming van de omgeving: een geluidsscherm met zonnepanelen. ‘Het leek ons dat inwoners blij zouden zijn met verduurzaming die gepaard zou gaan met vermindering van het lawaai’, aldus Kees. 

‘Wij liepen al ver vooruit op de RES’

Kees zocht en vond medestanders voor zijn plan. Zo startte een projectgroepje van zo’n zes dorpsgenoten een lange mars door een woud aan overheden, regels en instanties. ‘In eerste instantie dachten we aan een geluidsscherm met zonnepanelen op terrein van Rijkswaterstaat, vlak langs de A7’, zegt Kees. ‘Maar dat bleek te duur. Toen zijn we overgestapt op zonnepanelen op een geluidswal, want dat kost veel minder.’ Die Zonnewal zou dan nog steeds op Rijkswaterstaatterrein komen. ‘Daarover zijn we in gesprek gegaan met de gemeente, de provincie, netbeheerder Enexis en uiteraard Rijkswaterstaat’, vult dorpsgenoot Jannie Kootstra aan. Zij is ook al vanaf het begin bij het initiatief betrokken, naast haar werk als teamleider bij UMCG Ambulancezorg. ‘We merkten in die gesprekken wel dat wij als projectgroep destijds veel verder waren op het gebied van duurzaamheid dan de overheden’, merkt Kees op. ‘Wij liepen al ver vooruit op de RES. Men was wel enthousiast over het idee van de Zonnewal, alleen kon het niet op het terrein van Rijkswaterstaat, onder andere vanwege leidingen die daar lagen en mogelijke schittering door de zonnepanelen.’

Zo paste de projectgroep het plan opnieuw aan: de wal werd een stuk opgeschoven, verder weg van de snelweg, en niet langer op terrein van Rijkswaterstaat. ‘Dat leverde ons weer nieuwe hoofdbrekens op’, zegt Kees. ‘We kregen nu te maken met elf verschillende landeigenaren. Bovendien moest de wal op deze plek, vanwege het geluidswerende effect, tien meter hoog worden in plaats van de eerder geplande vijf. ‘En zo modderden we voort’, lacht Jannie. ‘We bleven steeds in gesprek met alle betrokken partijen, en hielden vast aan ons plan: zonder wal geen zonnepanelen en zonder panelen geen wal.’ 

Goedwillend clubje werd serieuze coöperatie

In 2016 richtte de projectgroep de Energie Coöperatie Oostwold (ECO) op. Jannie werd voorzitter, Kees penningmeester. ‘Zo veranderden we van een goedwillend clubje dorpsbewoners in een serieuze partij om mee te praten’, licht Kees toe. ‘Met een zelfstandige organisatie, statuten en een bankrekening. Op die manier lukte het ook om bijvoorbeeld subsidies binnen te halen voor de aanloopfase van de bouw van de wal.’ Het plan van de wal kreeg intussen steeds verder vorm. ‘Omdat de wal hoger moest worden, moest hij ook breder worden, want anders zou hij instorten’, legt Kees uit. ‘Dat bood mogelijkheden om de wal mooier te maken. Zo zul je vanaf de snelweg op de onderste vijf meter een bloemenzee zien, die bijen aantrekt. Op de bovenste vijf meter komen de zonnepanelen. Aan de dorpskant komen onder andere een voetpad, een fietspad en een ruiterpad. Ook is er veel ruimte voor natuur, flora en fauna.’ De wal van zo’n anderhalve kilometer lang zal behalve geluid ook fijnstof weren. De stroom die de panelen gaan opwekken, komt ten goede aan de inwoners van Oostwold en omliggende dorpen. Naast de zonnewal bouwt de energiecoöperatie ook nog aan een zonnepark op de voormalige vuilstort, even buiten Oostwold. Daarmee wordt de energieopbrengst van de Zonnewal verdubbeld tot samen circa 4,6 megawatt.  

Energie Coöperatie Oostwold heeft de dorpsbewoners vanaf het begin nauw betrokken bij het project, onder andere via handtekeningenacties, dorpsbijeenkomsten en huis-aan-huisbezoeken. ‘Er is nauwelijks weerstand in het dorp’, zegt Jannie. ‘Dat komt ook doordat de Zonnewal voor elk wat wils biedt. De een is blij met afname van de hinder van de A7, de ander met de duurzame stroom of de nieuwe recreatieve mogelijkheden. De enigen met wie we veel overleg hebben moeten voeren zijn de landeigenaren. Dat is erg complex en tijdrovend geweest, maar uiteindelijk konden we met alle eigenaren een overeenkomst sluiten.’ 

Rol gemeente zorgde voor stroomversnelling

Op 18 januari 2025 was de feestelijke start van de bouw van de wal. De bouw duurt vijf tot acht jaar. Pas dan kunnen de zonnepanelen geplaatst worden en gaat de Zonnewal stroom leveren. Waarom heeft de aanloop zo lang moeten duren? Kees: ‘Het is een 100% burgerinitiatief, en het was voor ons de eerste keer dat we zoiets deden. Veel van de traagheid komt door onze onwetendheid. Bovendien was een geluidswal met zonnepanelen voor iedereen nieuw en ingewikkeld, ook voor de betrokken overheden. Wij hebben onderschat hoeveel tijd het kost om instanties dan mee te krijgen.’ 

Het project kwam de afgelopen anderhalf jaar in een stroomversnelling, met name doordat de gemeente een actievere rol ging spelen, zegt Kees. ‘De gemeente heeft, ook door de RES, een enorme ontwikkeling doorgemaakt als het gaat om duurzaamheid.’ Kees roemt de rol van Wierd Folkertsma, projectleider bij de gemeente. ‘Wierd is echt een aanjager’, zegt hij. ‘Dat was ook mijn taak’, zegt Wierd zelf. ‘Toen ik samen met een collega aan dit project begon, was onze opdracht om het te gaan regelen. We kregen daar binnen de gemeente zowel ambtelijk als politiek steun voor. Ook heeft de gemeente budget vrijgemaakt, bijvoorbeeld voor een adviesbureau dat hielp bij de vergunningverlening.’ Het project past in het beleid van de gemeente, aldus Wierd. ‘We willen de ruimte in de gemeente graag meervoudig gebruiken en functies combineren. Daarnaast moeten projecten passen bij de schaal van ons dorp. Ook dat het project voor 100% lokaal eigendom is, spreekt de gemeente aan.’ 

‘Ga op zoek naar koppelkansen’

Wat is er nodig om een duurzaam burgerinitiatief als dit van de grond te krijgen? Jannie: ‘Zorg dat je een diverse groep mensen bij elkaar krijgt met verschillende expertise en veel uithoudingsvermogen. Houd gedurende het hele project één doel voor ogen en werk daar consistent naartoe.’ ‘Besef dat je als coöperatie met vrijwilligers veel moet leren en open moet staan voor dingen die soms anders lopen’, voegt Kees toe. ‘En ga op zoek naar koppelkansen, die zijn overal, en dat maakt projecten ook interessant voor de gemeente.’ Een gemeente die dit wil, moet er helemaal voor gaan en initiatiefnemers niet laten bungelen, vindt Wierd. ‘Als je er in de ambtelijke organisatie capaciteit en budget voor vrijmaakt, kun je samen met inwoners veel moois bereiken. Onze gemeente gaat meer van dit soort coöperatieve projecten ondersteunen. Ik geloof in de energietransitie van onderop, waarbij de opbrengst in de regio blijft. Van en voor het dorp: dat werkt het best!’ 

Meer informatie

• Energie Coöperatie Oostwold (ECO) – Zonnewal
• ‘Van Zonnewal steken – een leergeschiedenis’, onderzoek Rijksuniversiteit Groningen met lessen uit het Zonnewal-project (tot 2017)

Contactpersonen:
Jannie Kootstra, voorzitter ECO
Kees Hummelen, penningmeester ECO
project@zonnewal-oostwold.com 

Wierd Folkertsma, projectleider hernieuwbare elektriciteit gemeente Westerkwartier
wierd.folkertsma@westerkwartier.nl