‘Kijk, hier woon ik, in IJzendoorn, tegenover de Willemspolder’, zegt Stefan van Someren, sinds 2018 wethouder in de gemeente Neder-Betuwe. Hij wijst vervolgens op de kaart naar de nabijgelegen Gouverneurspolder, in de uiterwaarden van de Waal bij Ochten. Daar wordt komend jaar Zonnewaal gebouwd: een drijvend zonne-eiland van zo’n zeven hectare groot. De stroom van de ongeveer 23.000 zonnepanelen zal lokaal worden gebruikt, onder andere door het nabijgelegen zandwinningsbedrijf. ‘Ik kan de voortgang van het project dus goed bijhouden als ik door de uiterwaarden wandel’, lacht de wethouder. 

Zon op water als kans voor energiehub

Met onder andere duurzaamheid en energietransitie in zijn portefeuille, is Van Someren vanaf het begin een enthousiaste trekker van het project. Dat paste in een al eerder ingezet beleid in Neder-Betuwe, vertelt hij. ‘Tijdens mijn eerste periode als wethouder schreven we een tender uit waarop initiatiefnemers projecten voor zon op land konden indienen. We hadden twintig hectare voor zonneparken te verdelen in de gemeente.’ Met de projecten die de gemeente hiervoor selecteerde, op basis van ruimtelijke én kwalitatieve criteria, was de ruimte voor zon op land in de gemeente vol. ‘Terwijl zonneprojecten nog wel nodig waren om de RES-doelstellingen te halen’, zegt Van Someren. ‘Toen ontstond, aan het begin van mijn tweede periode als wethouder, het idee om zon op water te gaan ontwikkelen.’  

Dat sloot aan bij plannen van zandwinningsbedrijf Dekker, dat de komende jaren werkt aan een grootschalige gebiedsontwikkeling in de uiterwaarden van de Waal. Het bedrijf wil verduurzamen, maar heeft met netcongestie te maken. Als oplossing bedachten zij een drijvend eiland met zonnepanelen in de zandwinplas in de Gouverneurspolder. De duurzaam opgewekte stroom zou rechtstreeks geleverd kunnen worden aan het bedrijf, dat daar vlak naast ligt. Samen met een intussen al vergund zonne-eiland in de Willemspolder kan zo een energiehub ontstaan. Die kan, in combinatie met batterijopslag, ook stroom gaan leveren voor een dijkversterkingsproject én walstroom voor een overnachtingshaven van Rijkswaterstaat. Daarmee snijdt het mes aan verschillende kanten: de gemeente haalt de RES-doelstellingen en lokale bedrijven kunnen verduurzamen zonder het elektriciteitsnet te belasten. ‘Bovendien sparen we landbouwgrond en zal het project bijdragen aan recreatie, natuur en biodiversiteit’, voegt wethouder Van Someren toe. 

Lokale opwek in combinatie met lokaal gebruik, zonder teruglevering aan het net

Zo gezegd, zo gedaan. De gemeente bepaalde voorwaarden waaronder zon op water in de gemeente gerealiseerd kan worden. Het lokale bedrijf Solinoor maakte een plan om het drijvende zonne-eiland te ontwikkelen. Na een uitgebreid proces, in samenspraak met de omgeving, kon de gemeente in november 2024 de omgevingsvergunning verlenen. Rijkswaterstaat had intussen de benodigde watervergunning ook verleend. Van Someren gelooft in een aanpak als deze, waarbij een zonneproject onderdeel is van een bredere gebiedsontwikkeling. ‘Het zonnepark is niet het doel’, zegt hij. ‘Wij hebben in onze gemeente een duurzaamheidsprobleem, we hebben te maken met netcongestie én we willen onze omgeving mooier maken. Het zonnepark kan in samenhang bijdragen aan het oplossen van deze problemen.’ Die visie sluit aan bij de ideeën van Vahid Kharidar, directeur van Solinoor. ‘Wij ontwikkelen en bouwen duurzame energie-oplossingen op basis van de lokale vraag naar duurzame energie’, legt hij uit. ‘We kijken, aan de hand van een energiemanagementsysteem, samen met mkb- en grootverbruikers hoeveel energie zij gebruiken en hoe wij via een zonnepark in de buurt rechtstreeks aan die vraag kunnen voldoen. Onze stelregel is: lokale opwek van energie met lokaal gebruik en zónder teruglevering aan het net. Daarmee maken we het bedrijven mogelijk om te verduurzamen, zonder dat daarbij het elektriciteitsnet extra wordt belast.’ Het is goed mogelijk om een sluitende businesscase te maken zonder teruglevering aan het net, benadrukt Kharidar. ‘De bedrijven die de stroom direct van het drijvende zonnepark afnemen, krijgen een stabiele energieprijs en hoeven minder transportkosten en minder energiebelasting te betalen. Daarom kunnen wij een goede prijs met hen afspreken. Op dit moment bouwen wij in Nederland drie drijvende zonne-eilanden op deze manier.’ 

Heldere spelregels bieden bedrijven vertrouwen

Als alles volgens plan verloopt, gaan de panelen van Zonnewaal in 2026 stroom leveren. Wat is er nodig om een project als dit van de grond te krijgen? ‘Een stimulerende gemeente is cruciaal’, zegt Paul Hospers, die als projectontwikkelaar bij Solinoor het vergunnings- en omgevingsproces voor Zonnewaal begeleidde. ‘Neder-Betuwe staat zon op water toe, mits je aan bepaalde voorwaarden voldoet. Zo mag maximaal 50% van de wateroppervlakte worden bedekt met zonnepanelen. De panelen moeten zo plat mogelijk op het water liggen en het project moet voor ecologische meerwaarde zorgen.’ Heldere spelregels vanuit de gemeente zijn belangrijk, zegt Hospers, want daardoor kan een bedrijf met vertrouwen aan een project beginnen. ‘Vooral aan Stefan van Someren hebben we veel gehad’, zeggen zowel Hospers als Kharidar. ‘Hij heeft actief met ons meegedacht en zich als een ambassadeur binnen en buiten de gemeente ingespannen om het project tot een succes te maken.’ Van Someren zegt dat het een voordeel is dat hij een technische achtergrond heeft. ‘Ik snap de problematiek en zie trends aankomen. Dan kun je op de muziek vooruitlopen en de gemeenteraad op tijd in positie brengen en meenemen.’ 

Lokaal eigenaarschap in natura

Van Someren benadrukt het belang van een stabiel gemeentebestuur, van het voeren van het goede gesprek met alle betrokken partijen en nauw contact met de netbeheerder. Belangrijke voorwaarden voor succes zijn verder, volgens Hospers, dat je een goed plan hebt en een zorgvuldig proces uitvoert, in samenspraak met de omgeving. ‘Wij hebben op allerlei manieren contact gezocht met gebruikers en omwonenden van de Gouverneurspolder. Bijvoorbeeld via gebiedstafels, een inloopavond en persoonlijke gesprekken.’ De ideeën die daaruit naar voren kwamen, zijn verwerkt in het plan. Hospers: ‘Een afgesproken bedrag vanuit de winst van het project keren we in natura uit, via maatregelen in het gebied, zoals een hondenlosloopveld, extra natuur, bankjes en ruimte voor sportvissers en zwemmers.’ ‘Als je lokaal eigenaarschap op die manier invult, profiteert iedereen in de omgeving’, zegt Van Someren. ‘En niet alleen de mensen met een goed gevulde portemonnee.’

‘Kijk goed naar de combinatie van opwek en gebruik’

Van Someren, Kharidar en Hospers zien veel potentie in zon op water, in combinatie met grote energieverbruikers in de buurt. Hospers: ‘Ik raad gemeenten en RES-regio’s aan om goed te kijken naar de combinatie van opwek en gebruik van energie dicht bij elkaar. Door netcongestie moeten we andere ruimtelijke afwegingen maken dan we bij de RES 1.0 hebben gedaan. Kijk waar grote gebruikers zitten en koppel die op een slimme manier aan duurzame opwekprojecten in de buurt. Dat is ook goed voor ons vestigingsklimaat. De maakindustrie wil graag verduurzamen, maar krijgt geen aansluiting op het volle stroomnet. Ruimte maken voor lokale combinaties van opwek en gebruik van energie biedt het bedrijfsleven en onze economie een duurzame toekomst.’ 

Meer informatie

Zonnewaal Ochten

Contactpersonen:
Stefan van Someren, wethouder gemeente Neder-Betuwe
ssomeren@nederbetuwe.nl

Vahid Kharidar, directeur Solinoor
vahid.kharidar@solinoor.com

Paul Hospers, projectontwikkelaar Solinoor
paul.hospers@solinoor.com